Koronavirusi, pyetje dhe pergjigje!

1. Çfarë është koronavirusi?

Koronaviruset janë familja e viruseve të cilat shkaktojnë sëmundje të tilla si: nga një rrufë e lehtë deri në sëmundje më të rënda siç është Sindroma Respiratore e Lindjes së Mesme (Middle East Respiratory Syndrome MERS) dhe Sindroma e Rëndë Respiratore Akute (Severe Acute Respiratory Syndrome SARS).

2. Nga vjen koronavirusi?

Korona virusi qarkullon në kafshë, dhe disa prej korona viruseve kanë aftësinë të transmetohen nga kafshët tek njeriu. Tashmë është vërtetuar që koronavirusi transmetohet edhe nga njeriu tek njeriu.

3. Cilat janë simptomat e një personi të infektuar me koronavirus?

Simptomat varen nga virusi, por shenjat e zakonshme përfshijnë simptomat e aparatit të frymëmarrjes: ethe, kollë, gulçim dhe vështirësi në frymëmarrje. Në raste më të rënda, infeksioni mund të shkaktojë pneumoni, sindromë të rëndë respiratore akute, insuficiencë të veshkave, madje edhe vdekje.

4. Si mund ta mbroj veten nga korona virusi?

Korona virusi shkakton simptoma tipike respiratore, kështu që rekomandohen:

• masa bazike të higjenës së duarve, siç është larja e duarve me ujë dhe sapun
• higjena respiratore, si psh. kur teshtini, përdorni bërrylin apo shami
• shmangia e kontakteve të ngushta me çdo person që shfaq simptoma të sëmundjeve respiratore, si kollë apo teshtitje.
• mënjanimet e kontakteve të panevojshme me kafshë të gjalla apo produket e tyre dhe larja e duarve pas prekjes së tyre
• Aplikimi i praktikave të higjenës ushqimore. Sigurohuni që mishi është gatuar mire para se të konsumohet.

5. A ka vaksinë për këtë lloj të ri të koronavirusit?

Në botë, ka disa vaksina të autorizuara ose të aprovuara për të parandaluar sëmundjen COVID- 19. Vaksinat ndaj COVID-19 do të ndihmojnë në parandalimin e kesaj sëmundjeje të e rrezikshme dhe vdekjeprurëse. Vaksinat e autorizuara ose të miratuara do të ndihmojnë në uljen e rrezikut të sëmundjes duke zhvilluar në mënyrë të sigurt mbrojtjen (imunitetin) ndaj sëmundjes.Aktualisht, ekzistojnë disa lloje kryesore të vaksinave ndaj COVID-19.
Vaksinat e m-ARN-së (ARN mesazhere) përmbajnë material nga virusi që shkakton COVID-19 dhe që u jep qelizave tona udhëzime se si të krijojmë një proteinë të padëmshme që është unike për virusin. Qelizat tona pasi bëjnë kopje të proteinës, shkatërrojnë materialin gjenetik të ardhur nga vaksina. Trupat tanë e njohin faktin që proteina nuk duhet të jetë aty dhe zhvillojne limfocitet T dhe B të cilet do të kujtojnë se si të luftojmë virusin që shkakton COVID-19 nëse infektohemi në të ardhmen.
Vaksinat me pjesëza të proteinave përfshijnë pjesë (proteina) të padëmshme të virusit që shkakton COVID-19 në vend së të tërë virusit. Pas marrjes së vaksinës, sistemi ynë imunitar njeh proteinat nuk i përkasin trupit dhe fillon të krijojë limfocite T dhe antitrupa. Nëse infektohemi në të ardhmen, qelizat e kujtesës do ta njohin dhe luftojnë virusin.
Vaksinat vektoriale përmbajnë një version të dobësuar të një virusi të gjallë (një virus i ndryshëm nga ai që shkakton COVID-19) që mbart material gjenetik nga virusi që shkakton COVID-19 të futur në të (ky quhet vektor viral). Pasi vektori viral futet brenda qelizave tona, ato fillojne të prodhojne një proteinë që është unike për virusin që shkakton COVID- 19 dhe me tej bejne kopje te kesaj proteine e cila nxit zhvillimin e limfociteve T dhe B që do të kujtojnë se si ta luftojmë virusin nëse infektohemi në të ardhmen.

6. A ka trajtim për koronavirusin?

Aktualisht nuk ka një trajtim specifik për sëmundjet e shkaktuara nga koronavirusi. Megjithatë, shumë nga simptomat mund të trajtohen në varësi të gjendjes klinike të pacientit.

7. Çfarë janë Koronaviruset?

Koronaviruset (CoV) janё një familje e madhe virusesh që shkaktojnë sëmundje nga më të lehtat deri tek ato tepër të rënda. Ato janë të përhapur në shumë lloje të kafshëve dhe rrallë evoluojnë, transmetohen, infektojnë njerëzit dhe më pas përhapen midis tyre.
Koronaviruset humane u identifikuan për herë të parë në vitin1960 dhe deri në vitin 2019 njiheshin 6 të tillë nga të cilët 4 të zakonshëm si: 229E (alpha coronavirus), NL63 (alpha coronavirus, OC43 (beta coronavirus) dhe HKU1 (beta coronavirus).
Në shekullin 21 dy koronavirus me patogenitet të lartë si SARS– CoV që shkakton Sindromën Respiratore Akute të Rëndë dhe MERS – CoV që shkakton Sindromin Respirator të Lindjes së Mesme u transmetuan nga rezervuarët e kafshëve si: macet e gra dhe gamilet tek njerëzit, duke shkaktuar epidemi globale me sëmundshmëri dhe vdekshmëri të lartë.
Koronavirusi i ri 2019 – nCoV
Në 31 dhjetor 2019, pati disa raste me pneumoni në Wuhan, provinca Hubei, Kinë ku shumica e tyre raportonin ekspozim në një treg të madh të produkteve të detit ku shiteshin shumë lloje të kafshëve të gjalla. Të dhënat paraprake tregojnë se 2019 –nCoV ka homologji për disa amino acide me SARS – CoV dhe mund të përdorë si receptor ACE2. Kjo ka një vlerë, pasi mund të parashikojë mundësinë për përhapje dhe pandemi.

Rekomandime të OBSH-së:

1. Bazuar në mundësinë e transmetimit nga njeriu tek njeriu ka një rrezik për impakt serioz në shëndetin publik.
2. Ky virus nuk është identifikuar më parë tek njerëzit dhe hetimet e para në Kinë nuk e kanë përcaktuar akoma burimin e shpërthimit epidemik; pra kemi të bëjmë me një situatë jo të zakonshme dhe të papritur.
3. Numri i rasteve të konfirmuara vazhdon të rritet në Kinë, teksa raste të ngjashme janë evidentuar në vende të tjera, dhe duke qenë se është dhe Viti i Ri kinez rreziku i importimit jashtë këtij territori është i lartë. Shumë vende kanë vendosur masa në aeroporte kur kanë lidhje direkte me Kinën, si vlerësim elektronik i temperaturës apo intervista me udhëtarët që vijnë nga Kina. Pra, kemi rrezik për përhapje ndërkombëtare (nisur edhe nga raste te importuara).
4. Në lidhje me interferencën me udhëtimet dhe tregtinë ndërkombëtare OBSH-ja nuk rekomandon ndonjë kufizim të udhëtimeve dhe/ose tregtisë bazuar në informacionin që posedon aktualisht.